*تعریف*

اختلال شخصیت پرخاشگر منفعل را می توان با این ویژگی ها شناخت,بیمار کارشکنی، مسامحه و تعلل، یکدندگی و عدم کارآئی نشان می‌دهد. بله می گوید ولی نه عمل می سازد!
 

* نشانه‌ها *

معیارهای تشخیصی DSM-IV-TR برای اختلال شخصیت پرخاشگر منفعل:

الف ـ الگوی فراگیر رفتارهای منفی‌گرایانه و مقاومت منفعلانه در برابر نیاز به عملکرد مناسب که در اوایل بزرگسالی شروع می‌شود و در زمینه‌های مختلف بروز می‌کند، به‌طوری که با 4 مورد یا بیشتر از موارد زیر مشخص می‌شود.

1-منفعلانه در مقابل انجام وظایف شغلی و اجتماعی مقاومت می‌کند.
تقریبا هیچ کارو مسئولیتی نمی پذیرد و اگر با چرایی مواجه شود درگیری به وجود می آورد.

2-از درک نشدن و بی‌توجهی در برخورد توسط دیگران شکایت می‌کند.
این گلایه همیشگی این افراد است)در حالی که یک دفاع در برابر این افراد بی توجهی نسبت به ایشان است(

3-عبوس و اهل جر و بحث هستند.
)مته به خشخاش می گذارند(و این درگیری ها گویی با سرشت اینان آمیخته است.

4-به‌طور غیرمنطقی منبع قدرت را تحقیر و از آن انتقاد می‌کند.
اصولا هیچ منبع قدرتی را به رسمیت نمی شمارند خواه دولت یا حکومت یا سیستم جهانی باشد)درک قدرت بالاتر از خویش برایشان غیر ممکن می نماید)

5-رشک بردن و ابراز خشم در مقابل کسانی‌که ظاهراً خوشبخت‌تر هستند نشان می‌دهد.
این احساس را معمولا با پرخاشگری شدید و رد و انکار نشان می دهند.

6-نظریات اغراق شده و شکایات دائمی از بداقبالی شخصی دارند.
بهانه ای برای ناکامی های زندگی

8-نوسان بین مبارزه‌طلبی خصمانه و ابراز پشیمانی.
اینان به راحتی تغییر موضع میدهند حتی شاید موضع قبلیشان را برای مدت یک دقیقه نیز حفظ نکنند.

ب ـ صرفاً در طی اپیزودهای افسردگی ماژور روی نمی‌دهد و با اختلال دیستایمی بهتر توجیه نمی‌شود.

1-در مقابل نیاز به عملکرد کافی مقاومت می‌کند.
حتی اگر به ضرر خودش نیز تمام شود.

2-برای تأخیر دلیل می‌تراشد و ایراد می‌گیرد.
همیشه برایش در توجیه)حتی غیر منطقی(باز است,گاه حتی طرف مقابل را به راحتی مقصر جلوه می دهد!.

3-ابراز وجود نمی‌کند.
در بعضی عمومیت دارد.

*اپیدمیولوژی*

ناشناخته است.

*ویژگی بالینی *

بهترین توصیف از شخصیت‌های منفعل – پرخاشگر این است که این افراد بلی می‌گویند و به نه عمل می‌کنند، آنان پرخاشگری پنهانی خود را بصورت انفعال ، عدم کارایی ، رفتارهای منفی و فراموشی عمدی نشان می‌دهند؛ اما برای این رفتارهای منفی خود دلیل تراشی Rationalization می‌کنند و اشتباه را به دیگران که با آنها ارتباط دارند نسبت می‌دهند؛ ولی با آنها قطع رابطه نمی کنند. بیماران مبتلا به اختلال شخصیت منفعل – پرخاشگر به نفرت خود بیشتر از رضایت خویش وابسته هستند و ممکن است هرگز ندانند برای لذت بردن خود چه چیزی می‌خواهند.

*سبب شناسی*

1- رفتار آموخته شده و الگوپذیری از والدین را دربر می گیرد
در اختلالات شخصیتی یکی از مهمترین عوامل است.

2-مشکلات ابتدائی با منبع قدرت شایع هستند.
در آشوب زنده می ماند و زندگی می نماید.

*روان پویشی*

تعارض در مورد منبع قدرت، خودمختاری و وابستگی.
ـ فرمان‌برداری، نافرمانی و پرخاشگری.

*تشخیص افتراقی *

اختلال شخصیت مرزی و نمایشی:
رفتار بیمار پرزرق و برق‌تر، نمایشی‌‌تر و علناً پرخاشگرانه‌تر از اختلال شخصیت پرخاشگر منفعل است.

اختلال شخصیت ضداجتماعی:
نافرمانی بیمار آشکار است.

اختلال شخصیت وسواسی:
بیمار به‌نحو واضحی کمال‌گرا و مطیع است.

*سیر و پیش آگهی*

پیش‌آگهی غیرقابل پیش‌بینی است

عوارض احتمالی شامل اختلال افسردگی و سوءمصرف الکل هستند.

*یک مثال *

آقای حسن.ج. 35 ساله به دعوت دوستش برای کار در فروشگاه جواب مثبت داد و شخصیت منفعل – مهاجم او باعث شکست کاری او گردید. و برای کمک گرفتن به یک مشاور مراجعه
کرد. متن زیر قسمتی از مصاحبه مشاور با ایشان است :

م :…
م : مشکل از کجا شروع شد!
ب : بگذار به تو بگویم. کاری که دوستم کرد این بود که صبح یک روز برای کارکنان سخنرانی گذاشت. این اولین باری بود که از او رنجیدم. او از این راه می‌خواست نامردانه
به ما فشار بیاورد که سر وقت بیایم.
م : در این مورد (دیرآمدن) با او مشکل پیدا کردید؟
ب : مشکل؟ ما با هم دوست بودیم. ولی بعضی وقت‌ها من دیر می‌آمدم چون یا ما ماشینم خراب می‌شد یا کاری برایم پیش می‌آمد. ولی او چیزی به من نمی‌گفت ولی حس می‌کردم
که خوشش نمی‌آید.
م : دوستت خودش هم دیر می‌کرد؟
ب : شوخی می‌کنی! این یارو همیشه کار می‌کند. از صبح اول وقت تا غروب آنجا کار می‌کند. اگر من می‌دانستم که او اینطوی از آدم بیگاری می‌کشد راهم به آنجا نمی‌افتاد
)بیمار این پیش فرض را در ذهن خود دارد که هر کس برای دوستش کار کند می‌تواند از او انتظاراتی داشته باشد مثل: دیر آمدن ، سخت نگرفتن و از زیر کار شانه خالی
کردن به همین دلیل از پرکاری دوستش انتقاد می‌کند و آن را روش برای بیگاری کشیدن تفسیر می‌کند(

*نظر آدلر درباره افراد منفعل پرخاشگر*

کودکانی که مورد سوء استفاده قرار گرفته و کتک خورده اند، به جای کمک کردن به جامعه می خواهند از آن انتقام بگیرند. این افراد هنگام نوجوانی و بزرگسالی اغلب
سبک زندگی تبهکارانه را پرورش می دهند که می خواهند با تعرض به جامعه ای که به نظر خیلی سرد و بیرحم می رسد، به برتری برسند. کسانی که سبک زندگی منفعل- پرخاشگر
را اختیار می کنند، به صورت انفعالی انتقام می گیرند و از طریق بی توجهی دایمی به دیگران صدمه می زنند.

*درمان*

مشکل اصلی در مقابله پنهان بیمار با مداخلات روانپزشک است. هدف درمان آگاه کردن بیمار از مقابله‌جوئی است.
ـ اگر بیمار تمایل داشته باشد و بتواند درمان را بپذیرد، روا‌ن‌درمانی حمایتی می‌تواند مفید باشد.

آموزش ابراز وجود ممکن است کمک‌کننده باشد.

*روان درمانی*

در راهبرد روان درمانی افراد دارای ویژگی های پر رنگ و بیماران دچار اختلال شخصیت پرخاشگر – منفعل پسیو – اگرسیو ، همکاری دو سویه یک جزء بنیادین و ضروری
درمان است؛ هر چند باورهای بنیادین کور بلیف های مراجع و بیمار دشواری های یگانه ای را در برهمکنش درمانی او با رواندرمانگر پدید می آورد. از آن جا که باور
بنیادین نخستین بیمار دچار اختلال شخصیت پرخاشگر – منفعل ، مقاومت و رویارویی با نمای اقتدار است ، بنابراین فرآیند درمانی بسیار پر چالشی وجود خواهد داشت.
ممکن است بیمار چنان بیندیشد که درمانگر دارد به او دیکته می کند که چه را باید دگرگون سازد و چه گونه باید بشود. این گونه است که بیمار تعهدات درمانی را کنار
می گذارد و کنش مندانه به مقاومت و رویارویی با روند درمان رو می آورد. در چنین حالاتی ضروری است که درمانگر پیوسته بیمار را مطمئن سازد که اندازه ای از کنترل
درون رابطه ی درمانی در اختیار خود بیمار است. افکار خودکار بیمار باید پیوسته و پایدار چه در جلسات رواندرمانی و چه در بین جلسات – به ویژه در دگرگونی های
خلقی – شناخته شود. درمانگر باید توانایی چالش با باورهای آشفته ی بیمار در رابطه با کنترل شدن از سوی دیگران را با نشان دادن گواه هایی مبنی بر این که بیمار
بدون درخواست یا دیکته شدن ، همکاری کرده را داشته باشد. بیمار و رواندرمانگر باید با همدیگر برای شناسایی شناخت ها و افکاری که مانع کامل کردن تمرین ها می
شود ، کوشش کنند.

*مدیریت رویارویی یا مواجهه *

مدیریت رویارویی مواجهه از دیگر اصول مهم رواندرمانی مراجعان دارای ویژگی های پر رنگ و بیماران دچار اختلال شخصیت پرخاشگر – منفعل است. رویارویی مواجهه سرراست و نیرومند می تواند تهدیدی جدی برای ادامه جلسات رواندرمانی باشد. باید به گونه ای آهسته اما پیوسته در راستای شناسایی باورهای بنیادین و افکار خودکار بیمار پیش رفت و تردید و دودلی پایدار بین فرمان برداری از دیگران و برآوردن نیازهای خود در بیمار را پیش چشم و ذهن نگاه داشت؛ یعنی آن چه که نمای متعارض و غامض وابستگی در برابر ستیزه جویی و رویارویی را پدید می آورد. آن چه که به هر حال بسیار مهم است ، آن است که رواندرمانگر باید از رخ دادن کشمکش و درگیری
های نیرومند و پایدار پیشگیری کند. ممکن است فرد دارای ویژگی های پر رنگ و اختلال شخصیت پرخاشگر – منفعل ، به هر شیوه ی گفتاری و رفتاری برای رویارویی و مقاومت
در برابر رواندرمانی روی آورد : از دیر آمدن به برخی جلسات ، سکوت کامل و شرمگینانه سر به زیر انداختن تا پرخاشگری و زیر پرسش بردن شخصیت درمانگر. ممکن است
افزایش نشانه ها و شکایات بالینی اش یکی از رفتارهای ستیزه جویانه ی او در برابر درمانگر باشد. بنابراین بستن قرارداد درمانی و استوار نمودن محدوده ها و محدودیت
ها بسیار مهم و سرنوشت ساز خواهد بود. همه ی این ها به شیوه ای همدلانه و همکارانه باید انجام شود. سازگاری و همدلی از سوی رواندرمانگر در ادامه جلسات رواندرمانی نقش بسیار مهمی دارد. درمانگر باید همواره باورهای بنیادین و افکار خودکار بیمار را پیش چشم و ذهن خود داشته و متوجه تردیدها و تعارض های ذهنی او باشد.

*آموزش مهارت های زندگی*

آموزش این مهارتها همچون آموزش قاطعیت ، خود دیده بانی و دیگر دیده بانی ، آموزش برقراری ارتباط و مهارت های اجتماعی ، و مدیریت خشم از مهم ترین مداخلات درمانی طی رواندرمانی برشمرده می شوند.

باید به خاطر داشت که آدمیان پرخاشگر – منفعل در بخش سرشت شخصیتی شان ، دارای پشتکار اندک ، و آسیب گریزی ، پاداش مداری و نوجویی متوسط هستند. در بخش منش نیز همان گونه که گفته شد ، از همکاری اندکی برخوردار هستند.

*منابع:

1-سلامت نیوز

2-خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک / ترجمه دکتر فرزین رضایی

3-مریم عبداللهی (روانشناس) دپارتمان تحقیقات مرکز نوروفیدبک و بیوفیدبک آلومینا

4-سایت اینترنتی:new idea in personality).

5-DSM-IV-TR

6-کتاب کاپلان – سادوک

7-آسیب شناسی روانی – روزنهان و سلیگمن

8-نظریه های روان درمانی جیمز پروچاسکا و جان نورکراس، ترجمه یحیی سید محمدی

9-نظریه های مشاوره و روان درمانی دکتر عبدالله شفیع آبادی

10-خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک / ترجمه دکتر فرزین رضایی

11-کارل هافمن، مارک ورنوری، جودیت ورنوری. روان شناسی عمومی (از نظریه تا کاربرد). چاپ جلد دوم.

12-سایت روان پویشی

13-سایت یعقوب اسد زاده

14-سایت روانسنجی

15-سایت آرمان

16-سایت روان پویشی

17-سایت روان شناسی عمومی

18-سایت میگنا

19-سایت دانشجو

20-سایت ویستا

21-سایت دانشنامه رشد

22-سایت دکتر شمس انصاری