الف) از هنگام تولد تا 3 سالگی

? نسبت به اعضای مختلف بدن خود کنجکاو می‌شود و در صدد کشف آن‌ها بر می‌آید .

? از لمس کردن آلت تناسلی خود لذت می‌برد (توجه داشته باشید که لذت کودک 3-2 ساله ، با لذت جنسی تفاوت دارد).

 

? به راحتی و بدون هیچ‌گونه خجالت و شرمساری درباره‌ی اعضای بدن خود صحبت می‌کند .

 

? قادر به صحبت با دیگران و درک گفته‌های آنان است . می‌توان نام اعضای بدنش را به او یاد داد .

 

 مادر و پدر می‌توانند به منظور کمک به کودکان خردسال (تا 3 سالگی) و رشد ویژگی‌های جنسی سالم در آنان به نکات آموزشی زیر دقت کنند :

1- درباره‌ی اعضای مختلف بدن و کارکرد هر یک ، توضیحات ساده و قابل فهمی به کودک بدهید . برای مثال ، دهان و دندان‌ها برای خوردن و جویدن غذا می‌باشد ، چشم‌ها برای دیدن و ...

2- کودک را در آغوش بگیرید و اجازه دهید علاقه و محبت شما را از این طریق درک کند . کودکان نیاز به برقراری تماس‌های جسمانی با والدین و اعضای خانواده‌ی خود دارند .

 

3- به تدریج به فرزندتان تفاوت و خصوصی بودن بعضی از اندام‌های بدنش را یاد بدهید . برای مثال ، بینی عضوی از صورت است و دست زدن به آن اشکالی ندارد ، ولی آلت‌تناسلی اندامی خصوصی است و دیگران نباید به آن دست بزنند .

 

4- چنان‌چه فرزندتان با کودک غیر هم‌جنس خودش بازی می‌کند و متوجه‌ی تفاوت جنسی خودش با او می‌گردد ، سعی کنید تفاوت دختر و پسر را خیلی ساده و راحت برایش توضیح دهید .

5- به کودک یاد بدهید که اگر کودک دیگری قصد داشت آلت تناسلی او را ببیند ، با مخالفت کردن و گفتن این‌که : "این قسمت از بدن من کاملا خصوصی است" ، مانع از انجام این کار شود .

 

6- چنان‌چه فرزند خردسالتان درباره‌ی حاملگی سوالی پرسید ؛ سعی کنید با ساده‌ترین عبارات و جملات جواب او را بدهید .

 

7- سعی کنید هنگامی که درباره‌ی اعضای بدن – اعم از سر ، دست ، پا و آلت تناسلی صحبت می‌کنید، احساس گناه ، شرمساری و خجالت نداشته باشید .

ب) کودکان 5-4 ساله 

? احساس کنجکاوی درباره‌ی تمام مسایلی که به جنسیت مربوط می‌شود . برای مثال ، دختر و پسر چه تفاوتی با هم دارند؟ ... چرا مردان حامله نمی‌شوند؟ ... کودک چگونه به دنیا می‌آید ؟ و ...

 

 ? ارضای حس کنجکاوی درباره‌ی اندام‌های تناسلی کودکان دیگر ، از طریق بازی‌هایی مثل دکتر بازی.
? اطمینان حاصل کردن از جنسیت خود و توانایی تشخیص دادن دختر یا پسر بودن خود .

 

? فهم و درک رفتارهای کلیشه‌ای زنانه و مردانه و تفاوت گذاشتن بین نقش‌های مادر و پدر در خانه (زن و مرد بودن).

 

? آگاهی کامل نسبت به اعضای بدن خود .

 

مادر و پدر می‌توانند به منظور کمک به کودکان 5-4 ساله‌ی خود و رشد ویژگی‌های جنسی سالم درآنان به نکات آموزشی زیر دقت کنند :

1- مفهوم خصوصی بودن اندام‌های تناسلی را به کودک یاد بدهید .

 

2- نام اعضای بدن او را (چه داخلی و چه خارجی) با کلمات و الفاظ درست و شایسته به کودک بیاموزید.

3- کودک را تشویق کنید تا سوالات مختلف خود را درباره‌ی جنسیت و اندام‌های تناسلی ، از شما یا افراد قابل اطمینان خانواده بپرسد .

پ) کودکان 9-6 ساله

 

? اغلب کودکان 9-6 ساله مایل به دوست شدن و بازی کردن با کودکان همجنس خودند . این گروه کاملا به نقش‌های جنسیتی‌شان حساس و هوشیارند .

 

? تشخیص خصوصی بودن مسایل مربوط به جنسیت . (اگر والدین از صحبت کردن درباره‌ی مسایل جنسی احساس شرم و گناه کنند ، این گروه از کودکان به تدریج از صحبت کردن و در میان گذاشتن سوالات و پرسش‌های جنسی خود امتناع خواهند کرد .)

 

? توجه به صحبت‌های دوستان ، اعضای خانواده ، رسانه‌ها و ... درباره‌ی مسایل جنسی .

 

 ? درک کامل نقش‌ها و تصورات قالبی خانواده‌ها درباره‌ی مسایل جنسیتی . برای مثال ، این کار پسرانه است و این کار دخترانه .

 

? تشکیل خود پنداره‌ای قوی درباره‌ی نوع جنس و تن‌انگاره‌ی خود .

 

مادر و پدر می‌توانند به منظور کمک به کودکان 9-6 ساله‌ی خود و رشد ویژگی‌های جنسی سالم در آنان ، به نکات آموزشی زیر توجه داشته باشند :

1- سعی کنید آگاهی‌ها و دانسته‌های فرزندتان را در مورد مسایل مربوط به جنس خود بالا ببرید . گاهی کودکان این سن و سال ، از پرسیدن چنین نکات و سوالاتی طفره می‌روند یا اجتناب می‌ورزند . در این گونه موارد والدین و اعضای موثر خانواده می‌توانند اطلاعات سالم و مورد نیاز او را که موجب ارضای حس کنجکاوی‌اش می‌شود ، در اختیار او قرار دهند .

2- زمانی که سعی می‌کنید تفاوت‌های دختر و پسر را برای فرزندتان شرح دهید ، بر رعایت حقوق هر یک و نقش‌های مساوی آنان در انجام کارها و وظایف روزانه ، تاکید کنید .

3- توضیحات ساده ، مختصر و قابل فهمی درباره‌ی بلوغ و تغییرات گوناگون جسمانی ، عاطفی و رفتاری به کودک 8 ساله‌ی خود بدهید . هر چند کودکان این سن و سال هنوز تجربه‌ای از این گونه تغییرات ندارند ، ولی صحبت درباره‌ی آن موجب صمیمیت ، یکرنگی و ایجاد فضایی احترام‌آمیز برای گفت‌وگوی‌های بعدی شما با نوجوانتان می‌شود . برای مثال ، گفتن این که در دوران بلوغ زیری و بمی صدای بچه‌ها تغییر می‌کند و از این قبیل ، راه را برای راهنمایی‌ها و هدایت‌های بعدی شما باز می‌کند .

ت)کودکان14-10 ساله

 

? داشتن احساسی آگاهانه نسبت به جنسیت خود و شیوه‌های ابراز وجود متناسب با آن .

 

? تشخیص احساسات سالم مربوط به تغییرات حالات عاطفی –رفتاری جنس خود .

 

?نگرانی و اضطراب در مورد بلوغ و آن‌چه رخ خواهد داد (چگونگی آمادگی او).

?احساس خجالت و شرمساری از پرسیدن سوالات جنسی خود .

 

? آگاهی از اهمیت و ارزش خصوصی بودن اعضای بدن خود .

 

اگر تاکنون درباره‌ی جنسیت با فرزندتان صحبتی نکرده‌اید ، هنوز دیر نشده است . سعی کنید حتما در اولین فرصت مناسب ، که زمینه‌ای برای گفت‌وگو داشته باشید ، این کار را انجام دهید. اگر فرزندتان از قبل آمادگی پذیرش اطلاعاتی در خصوص بلوغ و تغییرات جسمی را داشته باشد ، بهتر می‌تواند با این تغییر و تحولات رشدی خود کنار آید . متاسفانه گروهی از والدین آن قدر صبر می‌کنند تا فرزندانشان به مرحله‌ی بلوغ و بروز تغییرات جسمی– روانی برسند ، آن‌گاه سر صحبت را با آن‌ها باز می‌کنند . در حالیکه اگر زودتر با ایجاد ارتباط و رابطه‌ای دوستانه این گونه موضوعات را با فرزندانشان در میان بگذارند ، خیلی راحت‌تر و آسوده‌تر می‌توانند گفت‌وگوهایشان را پی‌بگیرند . بدین منظور می‌توان از نکات آموزشی زیر استفاده کرد :

1- درباره‌ی بلوغ و تغییراتی که نوجوانان در این سن دچار آن می‌شوند ، اطلاعات کافی به فرزندانتان (به‌ویژه دختران) بدهید . برای فرزندتان شرح دهید که تمام این تغییرات کاملا عادی و طبیعی است و جای هیچ‌گونه اضطراب و تشویشی نیست . بلوغ می‌تواند روابط حاکم بر والدین و کودکان را به هم بریزد . گاهی تغییرات خلقی دوران بلوغ ، آشفتگی‌ها و نابسامانی‌های بی‌شماری در خانواده ایجاد می‌کنند. ارتباط بین والدین و بچه‌ها که قبلا نزدیک ، صمیمانه گرم بود ، گاهی دچار سردی ، جدایی و گفت‌و‌گو‌های مشاجره‌آمیز می‌شود . دخترها معمولا احساسات و عواطف خود را به راحتی بروز می‌دهند و پسرها گاه دچار عصبیت‌‌ها و پرخاشگری‌های شدید می‌شوند . یکی از علل این نوسانات خلقی تغییرات هورمونی است که در بدن آن‌ها ایجاد می‌شود . در چنین شرایطی اگر والدین با آرامش ، صبوری و ملایمت با نوجوانشان رفتار کنند ، بهتر می‌توانند راه‌های ارتباط کلامی را با آن‌ها حفظ نمایند . پایداری روابط خانوادگی و ایجاد فضایی دوستانه و صمیمی ، نقش مهم و اساسی در حل مشکلات عاطفی– هیجانی نوجوانان دارد . حمایت ، ایجاد امنیت روانی و حضور دایم در کنار نوجوان می‌تواند مانع از بروز بسیاری از انحرافات ، کجروی‌ها ، بزهکاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی شود .

 

2- به حریم خصوصی فرزندتان ، در عین آن که سعی می‌کنید رابطه‌ای نزدیک و صمیمانه با او داشته باشید ، احترام بگذارید.

 

3- برای نوجوانتان توضیح دهید که تغییرات دوران بلوغ هر فردی متفاوت است .

4- تذکر این نکته به نوجوان ضروری است که تغییرات جسمانی بدن او همراه با تغییرات عاطفی ، شناختی و رفتاری خواهد بود و تمام این حالات ، هیجانات و احساسات او کاملا طبیعی و سالم است .

5- ارتباط مهم بین احساس جنسی و هیجانات عاطفی سالم (مثل علاقه ، محبت و ...) را برای نوجوانتان شرح دهید .

ث) نوجوانان 18- 15 ساله

 

? درک و شناخت غریزه‌ی جنسی و آگاهی از پیامدهای رفتارهای جنسی.

? تشخیص روابط سالم و شایسته‌ی جنسی از روابط غیر سالم و نامشروع .

? گزینش شیوه‌های سالم بیان تمایلات و عواطف جنسی .

? بیان احساسات و هیجانات مربوط به جنسیت خود .

? درک پیامدهای منفی ناشی از روابط جنسی (ابتلا به بیماری‌های جنسی ، ایدز ، حاملگی ، عفونت‌ها و ...).

?قابلیت فراگیری آموزش‌های جنسی سالم و درک اهمیت احساسات و عواطف برای ازدواج و تشکیل خانواده .

 

 مادر و پدر می‌توانند به منظور کمک به نوجوانان خود و رشد ویژگی‌های جنسی سالم در آنان به نکات آموزشی زیر دقت کنند .

1- بیان شفاف و واضح دیدگاه‌ها و نگرش‌های خانواده درباره‌ی اهمیت دادن به موازین و مقررات زندگی مشترک از اهمیت زیادی برخوردار است . نوجوانان باید بدانند تا زمانی که توانایی تصمیم‌گیری برای آینده‌شان را ندارند و قادر به پذیرش مسئولیت‌های سنگین خانه و خانواده نیستند ، از ازدواج‌های نابهنگام و برقراری روابط نزدیک با افراد غیر همجنس خود بپرهیزند .

2- صحبت و گفت‌وگو درباره‌ی نقش احساسات و عواطف ، به عنوان پایه‌ی زندگی مشترک و اهمیت روابط خانوادگی قبل و بعد از ازدواج می‌تواند موجب تصمیم‌گیری صحیح نوجوانان شود .

 

3- راهنمایی ، هدایت و ایجاد ارتباط با نوجوان ، همگی از جمله کمک‌هایی است که والدین می‌توانند در خصوص برقراری روابط جنسی سالم توسط فرزندانشان ، انجام دهند .

 

4- تقویت و پرورش حس مسئولیت‌پذیری و تصمیم‌گیری در نوجوان.

5- صحبت و گفت‌وگو درباره‌ی رفتارهای منحرف و ناسالم جنسی .

 

6- داشتن فضایی باز و راحت در خانواده برای در میان گذاشتن مسایل و مشکلات گوناگون– از جمله مسایل جنسی – نوجوانان را از انحرافات و بزهکاری‌های گوناگون باز می‌دارد .

7- ارایه‌ی الگوهای رفتاری شایسته و سالم در خانواده (رفتارهای توام با صداقت ، احترام متقابل ، همکاری ، تعاون ، صمیمیت و ... ).

8- مشخص کردن محدودیت‌ها و مقررات خانوادگی در زمینه ی دوست‌یابی و برقراری ارتباطات اجتماعی.

9- تقویت حس آینده‌نگری در نوجوان و اهمیت دادن به برنامه‌ریزی برای زندگی .